Kochani, postanowiłam rozpocząć cykl, w którym będę przekazywała Wam podstawową wiedzę dotyczącą funkcjonowania naszego organizmu. Wiedzę na temat poszczególnych jego układów. Uważam, że to wiedza, jaką powinna posiadać każda osoba, która albo jest już pacjentem, albo dopiero będzie. To absolutne podstawy, ale ważne także po to, aby umieć fachowo rozmawiać z lekarzem na wizycie. Aby z grubsza się orientować i umieć zadać lekarzowi konkretne pytanie.
Zaczniemy od krwi. Dziś na tapecie krwinki czerwone.  

Informacje podstawowe 

W organizmie człowieka znajduje się około 4,5 do 5,5 litrów krwi. 75% tej ilości to krew krążąca. Pozostałe 25% to krew zmagazynowana w zbiornikach krwi (np. sieci naczyń wątroby, śledzionie).Ten na pierwszy rzut oka czerwony płyn składa się z elementów morfotycznych oraz płynnego osocza. Elementy morfotyczne krwi to krwinki czerwone (erytrocyty), krwinki białe (leukocyty) oraz płytki krwi.
W cyklu „Wszystko co powinieneś wiedzieć na temat krwi” scharakteryzuję każdy z tych elementów. 

Gdzie produkowana jest krew?

Narządem krwiotwórczym jest szpik kostny, a konkretnie szpik czerwony znajdujący się w kościach płaskich (np. łopatka) i nasadach kości długich (np. kość piszczelowa). Tam w wyniku procesu zwanego erytropezą produkowane są komórki macierzyste, erytroblasty z których wytwarzane są erytrocyty.
Mamy jeszcze szpik żółty, ale ten nie jest aktywny krwiotwórczo czyli hematologicznie czynny. Żółty szpik kostny powstaje ze szpiku czerwonego i stanowi magazyn tłuszczu. Warto wiedzieć, że u osób w podeszłym wieku czerwony szpik kostny występuje jedynie w kościach płaskich.
Szpik kostny wytwarza dziennie 200 mld erytrocytów które żyją około 120 dni. Po tym czasie ulegają zniszczeniu w śledzionie. Jako ciekawostkę podam że w okresie płodowym, to właśnie w śledzionie krwinki są produkowane. 

Funkcje krwi

Krew jest odpowiedzialna za dostarczanie tlenu z płuc do komórek i odprowadzanie dwutlenku węgla z tkanek do płuc.  Zaopatruje także komórki w niezbędne substancje odżywcze, usuwa produkty przemiany materii, a za pomocą komórek fagocytujących, limfocytów T, komórek dendrycznych i limfocytów B, niszczy bakterie, wirusy i grzyby, czyli chroni nas przed infekcjami.
UWAGA! 30% utrata krwi może doprowadzić do śmierci.

Czerwone krwinki

Krwinki czerwone, erytrocyty, „pływają” w osoczu. Osocze to płynna, przeźroczysta substancja pozakomórkowa w której „pływają” wszystkie elementy morfotyczne krwi. Stanowi 55% objętości krwi. W 90% składa się z wody, w 8% ze składników organicznych (np. glukozy, cholesterolu, triglicerydów) a w 1% ze składników nieorganicznych (np. sód, jony potasu, wapnia). Ważnym elementem osocza jest fibrynogen, białko uczestniczące w procesie krzepnięcia krwi. Jeśli pozbawimy osocze fibrynogenu, otrzymamy surowicę. To w niej podczas badań krwi, szukamy przeciwciał przeciwko np. pasożytom.

Erytrocyty czyli krwinki czerwone to komórki pozbawione jądra, wyglądem przypominające wklęśnięte po obu stronach dyski.
Czynnikiem kontrolującym ich powstawanie jest wytwarzana przez nerki erytropoetyna (EPO), ale także witamina B6, B12, C, żelazo, kobalt, miedź oraz białka.
Czerwoną krwinkę wypełnia hemoglobina (stanowi 98% białek cytoplazmatycznych erytrocytów). To białko będące głównym elementem funkcjonalnym oraz barwnikiem nadającym czerwoną barwę. Hemoglobina odpowiada za dostarczenie tlenu do komórki oraz częściowo za odprowadzenie dwutlenku węgla do płuc (w 85% jest on transportowany w osoczu).
Jest największym magazynem żelaza. Jej łańcuch zawiera żelazo dwuwartościowe niezbędne do syntezy hemu. Warto wiedzieć, że żelazo wchłaniane jest w dwunastnicy i początkowym odcinku jelita cienkiego przy współudziale bakterii jelitowych.

Norma erytrocytów dla kobiet wynosi 4,2-5,4 mln/mm3. Dla mężczyzn 4,5-5,9 mln/mm3.
Zbyt mała ilość świadczy o niedokrwistości (anemii). Zbyt duża może świadczyć o odwodnieniu, sygnalizować chorobę zwaną czerwienicą prawdziwą oraz występować w nadkrwistościach objawowych spowodowanych niedotlenieniem (np. przy wadach serca). Może też występować przy niektórych wadach nerek jako efekt nadmiernego wytwarzania erytropoetyny, przy zażywaniu kortykosteroidów oraz w nowotworach.

Wartości referencyjne hemoglobiny to 12-16 g/dl (7,5-9,9 mmol/l) dla kobiet i 14-18 g/dl (8,7 – 11,2 mmol/l) dla mężczyzn. U kobiet w ciąży 11-14 g/dl (6,9-8,8 mmol/l).
Podwyższony poziom hemoglobiny występuje w przypadku odwodnienia oraz w przypadku czerwienicy prawdziwej. Obniżony świadczy o niedokrwistości lub przewodnieniu.

Hematokryt to stosunek objętości erytrocytów w stosunku do objętości krwi pełnej. U kobiet wynosi 37-47%, u mężczyzn 42-54%.
Niski hematokryt występuje przy zmniejszonej objętości erytrocytów lub zwiększonej objętości osocza i może być efektem przewodnienia, niedokrwistości lub hiperproteinemii. Zbyt wysoki oznacza zwiększoną ilość erytrocytów. Może być spowodowany także zmniejszoną objętością osocza jak w przypadku odwodnienia czy utraty osocza np. przy zapaleniu otrzewnej.

MCH to średnia zawartość hemoglobiny w krwince. Wartości referencyjne to 27-31 pg. Wartości obniżone obserwowane są np. w niedokrwistości z niedoboru żelaza. 

MCHC to średnie procentowe stężenie hemoglobiny w krwince wyliczane ze stężenia hemoglobiny i wartości hematokrytu. Wartości referencyjne to 32-36 g/dl. Wartości obniżone obserwowane są np. w niedokrwistości z niedoboru żelaza. 

MCV to średnia objętość krwinki obliczana napodstawie ilości hematokrytu i erytrocytów Wartości referencyjne to 82-92 fl.

MCH, MCHC oraz MCV to wskaźniki potrzebne w diagnostyce niedokrwistości.

Czym jest opad krwi?

Jeśli odwirujemy próbkę krwi dodając do niej antykoagulant, krwinki czerwone opadną na dno tworząc ciemnopurpurową warstwę. Nad nimi widoczny będzie kożuszek złożony z krwinek białych i płytek krwi, a na górze oddzieli się osocze w jasno słomkowym kolorze.
Odczyn Biernackiego (OB) to tempo opadania krwinek czerwonych w czasie i umożliwia różnicowanie chorób organicznych od czynnościowych. Podwyższone może sygnalizować chorobę, ale nie musi.
Podwyższone jest u kobiet w ciąży i w okresie połogu, podczas miesiączki i bezpośrednio przed jej zaczęciem, podczas zażywania doustnej antykoncepcji hormonalnej (także HTZ), w chorobach autoimmunologicznych, w niedoczynności oraz nadczynności tarczycy, oraz podwyższonym poziomie cholesterolu.

Dieta a stan krwi

Na stan krwinek czerwonych ogromny wpływ ma dieta. Szpik kostny każdego dnia produkuje krew, a do jej produkcji organizm zużywa żelazo, kwasy foliowego, witaminę B6,  B12, magnez, witaminę C, kobalt, miedź oraz białka. Kluczowe jest więc dostarczenie właściwych ilości tych pierwiastków.

Jak przygotować się do badania:

Krew pobieramy:

• po przespanej nocy
• na czczo w godzinach porannych,
• po odstawieniu leków i preparatów witaminowych (za zgodą lekarza)
• w dniu poprzedzającym ograniczamy wysiłek fizyczny   

Źródła:

• Diagnostyka dla dietetyka, Anna Dittfed, Śląskie Centrum Zdrowia,
• Badania laboratoryjne w codziennej praktyce - wartości referencyjne i interpretacje, J. Kabata, L. Kalinowski, M. Szczepańska-Konkel, S. Angielski
• Norma, wartości referencyjne i ich znaczenie dla formułowania diagnozy. Wykład dr Agnieszki Jaźwy
• Wiedza zdobyta podczas zajęć na studiach,