W dzisiejszych czasach coraz częściej słyszy się o problemach zdrowotnych mających wynikać z tzw. „cieknącego” czy „dziurawego” jelita. Jedni uważają że to realny, poważny problem, inni śmieją się mówiąc że to wymysł środowisk paramedycznych nie mający wiele wspólnego z nauką.

Jak jest naprawdę?

Tzw. „cieknące” czy „dziurawe” jelito (ang. leaky gut) jest skutkiem zaburzeń w funkcjonowaniu bariery jelitowej powodowanych dysbiozą jelitową, rozluźnieniem wiązań między komórkami jelita, czy też upośledzeniem funkcji nabłonka jelitowego.
Nazwa jest dość niefortunna, kojarzy się mało profesjonalnie i wręcz błędnie bo „dziurawe jelito” wcale nie oznacza że kawałek chleb czy jajka nagle wpadnie nam do krwiobiegu przez jakąś dziurę. To nonsens.
Co może niektórych zaskoczyć (podczas wczorajszej ankiety na instagramie, 25% osób zagłosowało że nie ma czegoś takiego jak nieszczelne jelito), wszystkie w/w czynniki które prowadzą do rozszczelnienia bariery jelitowej czyli dysbioza jelitowa, rozluźnieniem wiązań między komórkami jelita, czy upośledzenie funkcji nabłonka jelitowego są dobrze udokumentowane medycznie.

Aby nie powstał elaborat bo temat jest obszerny, postanowiłam podzielić go na 2-3 wpisy. Dziś wiedza podstawowa i diagnostyka. W następnym wpisie przyczyny i porady.

Skuteczna obrona 

Każdego dnia narażeni jesteśmy na kontakt z bakteriami, wirusami, grzybami czy nawet pasożytami które mogą, ale nie muszą wywołać chorobę. Odporność organizmu to właśnie zdolność do identyfikacji i obrony przed potencjalnie szkodliwymi czynnikami środowiska zewnętrznego.

Do skutecznej obrony wykorzystujemy odporność wrodzoną (nieswoistą) skierowaną przeciwko praktycznie każdemu antygenowi (np. niskie ph żołądka czy komórki fagocytujące których zadaniem jest „pożreć” wroga) i nabytą (swoistą tzw. pamięć immunologiczna) która kształtuje się poprzez kontakt z konkretnym antygenem np. wirusem czy bakterią. Wówczas w przypadku zetknięcia się z danym patogenem ponownie, organizm umie go już rozpoznać/zidentyfikować i w celu unicestwienia ma gotowy (unikatowy, dopasowany) zestaw przeciwciał. Mówimy wówczas o pamięci immunologicznej czyli odporności na np. wirusa wywołującego konkretną chorobę.

Bariera jelitowa czyli dlaczego odporność w dużej mierze pochodzi z jelit

Błony śluzowe znajdujące się np. w nosie, krtani, układzie moczowo – płciowym, ale i przewodzie pokarmowym (największa śluzówka) to pierwsze drzwi przez które każdego dnia do naszego organizmu przedostają się przeróżne potencjalnie chorobotwórcze organizmy.
Dla utrzymania odporności ogromnie ważna jest ciągłość tej bariery.

Poszczególne śluzówki wchodzą w skład tkanki limfatycznej błon śluzowych MALT ( mucosa-associated lymphoid tissue), w tym także tkanka limfatyczna związana z błoną śluzową przewodu pokarmowego GALT (gut-associated lymphoid tissue) stanowiąca element bariery jelitowej (80% komórek limfatycznych całego układu odpornościowego znajduje się w jelitach) .

Bariera jelitowa w skład której wchodzą komórki nabłonka jelitowego, śluz oraz mikrobiota jelitowa nie jest murem który utrudnia przedostanie się wszystkiego. To selektywny (półprzepuszczalny) filtr który decyduje o tym co wniknie do układu krążenia (potrzebne składniki odżywcze, woda, elektrolity), a co zostanie zatrzymane w świetle przewodu pokarmowego (szkodliwe mikroorganizmy, wytwarzane przez nie toksyny czy antygeny pokarmowe).
Spełnienie tych dwóch przeciwnych funkcji jest możliwe do osiągnięcia poprzez wzajemne oddziaływanie elementów strukturalnych i interakcji molekularnych w błonie śluzowej jelit, które działają w sposób dynamiczny, aby zachować integralność jelit i homeostazę immunologiczną.

Bariera jelitowa składa się z:

• komórek nabłonka jelitowego,
• warstwy śluzu,
• bakterii jelitowych,

Komórki nabłonka jelitowego są ciasno ze sobą połączone, a błona śluzowa (śluzówka) składa się z kilku elementów, które pomagają jej w funkcjonowaniu jako fizyczna i immunologiczna bariera obronna.
Obejmują one głównie zewnętrzną warstwę śluzu z komensalną mikrobiotą jelitową, białka przeciwdrobnoustrojowe (AMP), cząsteczki wydzielnicze, immunoglobuliny A (sIgA), centralną pojedynczą warstwę komórek ze specjalistycznymi komórkami nabłonkowymi oraz wewnętrzną blaszkę właściwą, w której znajdują się wrodzone i adaptacyjne komórki odpornościowe, takie jak limfocyty T, B, makrofagi i komórki dendrytyczne.

Rozszczelnienie bariery nabłonkowej jelita

Są czynniki które mogą prowadzić do rozluźnienia ciasnych wiązań między komórkami nabłonka. Mówimy wówczas o rozszczelnieniu bariery jelitowej któremu towarzyszy często dysbioza jelitowa czyli zmniejszenie liczebności bakterii korzystnych dla zdrowia i wzrost patogenów chorobotwórczych.  
Znaczący wpływ na ten stan rzeczy ma dieta (ubogobłonnikowa, bogata w cukier i tłuszcze nasycone) oraz szereg innych czynników które omówię w kolejnym wpisie, a które prowadzą do powstania dysbiozy jelitowej.
W warunkach dysbiozy dochodzi do zaburzenia produkcji białek (zonuliny i okludyny) tworzących tzw. połączenia przezbłonowe w nabłonku jelitowym. Przerwana zostaje integralność błony śluzowej i dochodzi do tzw. przeciekania, czyli utraty selektywności.

Uwaga! We krwi dryfuje jajko 😮  😮  😮 

U osób mających rozszczelnioną barierę jelitową do krwiobiegu mogą przenikać nie do końca strawione cząsteczki pokarmów, ale nie oznacza to że przeniknie kawałek jajka czy marchewki!!!
Mówimy o białkach w nie do końca rozłożonej postaci.
Dochodzi wówczas do nieprawidłowego pobudzania układu immunologicznego, powstania przewlekłego stanu zapalnego, wystąpienia stanów zapalnych w obrębie przewodu pokarmowego, nasilenia występujących alergii pokarmowych czy powstania nadwrażliwości pokarmowej której nie diagnozujemy przy pomocy testów na nietolerancję IgG zależnych! Testów tych nie rekomenduje żadne towarzystwo alergologiczne na świecie.

W jaki sposób diagnozujemy zespół jelita przesiąkliwego/nieszczelnego lub o nadmiernej przepuszczalności?
Czy test buraczany jest dobrym sposobem?

Nieprawdą jest iż szczelność bariery jelitowej diagnozuje się tzw. testem buraczanym.
Test buraczany polega na spożyciu buraka w dowolnej formie i obserwacji koloru moczu. Zabarwiony na różowo ma wskazywać na problem ze szczelnością jelit.
Ne jest to prawda i taki test nie ma wartości diagnostycznej. 
Betaniny czyli barwniki z buraków, u niektórych osób zabarwią mocz na różowo, u innych nie. Zależne jest to np. od nawodnienia, ph żoładka czy moczu.

Zespół jelita przesiąkliwego diagnozujemy poprzez:

• badanie kału mające na celu ocenę stężenia zonuliny, białka regulującego ścisłe połączenia między komórkami jelita. Wysokie stężenie świadczy o przesiąkliwości jelitowej i występuje także u osób cierpiących na celiakię, cukrzycę typu I, reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie rozsiane czy inne jednostki łączone z autoimmunizacją.
• test z moczu z wykorzystaniem dwóch cukrów, laktulozy (trudno wchłanialna ze światła jelita) oraz mannitolu (łatwo wchłanialny ze światła jelita). Żaden z nich nie jest metabolizowany w organizmie więc badanie moczu określa ich wchłanianie. Obecność obydwu w moczu świadczy o nieszczelności jelit. Brak żadnego o złym wchłanianiu. Wynik prawidłowy to obecność mannitolu w moczu, i niski poziom laktulozy. 

Rozszczelnienie bariery jelitowej obserwuje się u pacjentów z:

• celiakią,
• chorobami zapalnymi jelit (IBS, choroba Crohna),
• rakiem jelita grubego,
• łuszczycą,
• reumatoidalnym zapaleniem stawów,
• toczniem,
• stwardnieniem rozsianym,
• schorzeniami wątroby,
• cukrzycą typu I,
• otyłością,
• insulinoopornością (im wyższe BMI tym wyższy poziom zonuliny),
• chorobą niedokrwienną serca,

Co powoduje zwiększoną przepuszczalność bariery jelitowej (w tym które popularne leki) ?
Jakie są objawy i dlaczego nie ograniczają się jedynie do układu pokarmowego?
Czy objawy będą u wszystkich takie same?
Jaką dietę stosować?
O tym w kolejnym wpisie.

Źródła:

• Nawracające infekcje, Jak wspomagać układ odpornościowy, dr n.med. Mirosława Gałęcka
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6104804/
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6467570/
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6095905/
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5374123/
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5988153/
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6089582

Artykuły, które mogą Cię zainteresować:

Sesja egzaminacyjna, a może pracowity czas związany z kluczowym projektem w pracy jak zwykle „na wczoraj”? Jesteś zmęczona, zestresowana i czujesz, że z każdym dniem masz mniej energii. Sprawdź, jakie wprowadzić zmiany, aby bezboleśnie przetrwać ten czas !

Sesja egzaminacyjna, szkolne sprawdziany czy kluczowe projekty w pracy "na wczoraj" to sytuacje, którym towarzyszy stres, zmęczenie, podenerwowanie i uczucie Czytaj dalej

Odżywianie w ciąży i aktywność fizyczna ! Za dwoje czy dla dwojga oraz jakie ćwiczenia będą najlepsze dla przyszłej mamy ?

Panuje powszechne przyzwolenie dla objadania się w ciąży i jedzenia "czego dusza zapragnie", bo kobieta przy nadziei nie powinna niczego Czytaj dalej

Zasady warzywno – owocowej diety Ewy Dąbrowskiej

Naturą człowieka nie jest obżarstwo i jedzenie ponad miarę. Głodówki i jakiekolwiek ograniczenia nie są popularne, zwłaszcza w środowisku lekarskim. Czytaj dalej

Lekka po świętach, czyli jak pozbyć się obrzęków, wzdęć i nadprogramowych kilogramów które przybyły w święta

Święta Wielkanocne to czas radosnego biesiadowania. Spotykamy się z rodziną, gawędzimy i spożywamy świąteczne smakołyki. Na stołach królują babki, mazurki, Czytaj dalej