Selen jest składnikiem wielu kluczowych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, w tym metabolizmu enzymów. Wchodzi w skład peroksydazy glutationowej (min. chroniącej błony komórkowe przed uszkodzeniom przez wolne rodniki), reduktazy tioredoksyny (ochroni komórki przed stresem oksydacyjnym, reguluje apoptozę, oraz przeciwdziała nowotworzeniu), czy dejodynaz kluczowych w metabolizmie hormonów tarczycy.
Aktywne dejodynazy są niezbędne do konwersji tyroksyny do trójjodotyroniny. To enzymy które do aktywacji potrzebuje min. selenu, ale i ferrytyny. Przy słabej konwersji metabolizm ostro zwalnia, a utrata masy ciała staje się coraz trudniejsza.
80% trójjodotyroniny powstaje w wątrobie i nerkach przy udziale dejodynazy I. Przy niskim poziomie selenu i ferrytyny problem z konwersją będzie występował, a TSH będzie rosło mimo zwiększanych dawek tyroksyny (składnik Euthyroxu i Letroxu).

W Chińskim badaniu na grupie ponad 6 tysięcy pacjentów wykazano bezpośrednią zależność między występowaniem chorób tarczycy a poziomem selenu we krwi. Im niższy poziom selenu we krwi, tym wyższe ryzyko zachorowania. Zauważono także związek między poziomem selenu a wytwarzaniem przeciwciał anty-TPO i Anty-Tg w przebiegu choroby Hashimoto.

Selen znacząco wpływa na kondycję włosów i paznokci. U Panów bierze udział w procesach spermatogenezy. Jest kluczowy w procesach związanych z odpornością. Obecny w neutrofilach, limfocytach i makrofagach. Jego niedobór położy się cieniem na układzie immunologicznym powodując słabą odporność na infekcje, zarówno wirusowe, bakteryjne jak i grzybicze.

Obniżony poziom selenu występuje u chorych na AIDS, w chorobach naczyń krwionośnych, ostrym zapaleniu trzustki, fenyloketonurii, mukowiscydozie, reumatoidalnym zapaleniu stawów, retinopatii, niewydolności nerek, w chorobach immunologicznych i u chorych z depresją.

Objawy przy których warto rozważyć zbadanie poziomu selenu to min.:

• częste infekcje, zarówno wirusowe jak i bakteryjne,  
• ciągłe zmęczenie,
• apatia,
• brak chęci do codziennej aktywności, 
• bóle mięśni,
• zwiększone odczuwanie zimna,
• osłabienie,
• zaburzenia koncentracji,
• zmiennością nastrojów,
• depresja,
• ciągłe podenerwowanie,
• obrzęki,
• zatrzymanie wody,
• suchość i szorstkość skóry,
• nagłe przybieranie na wadze,
• otyłość,
• problemy z utratą masy ciała mimo diety i ćwiczeń ,
• zaparcia,

Prawidłowe stężenie selenu w surowicy krwi powinno wynosić od 70 do 140 mcg/l.
Dobowe zapotrzebowanie to 55 mcg dla kobiet i 70 mcg dla mężczyzn.
Zapotrzebowanie wzrasta w ciąży i okresie karmienia piersią zwłaszcza u Pań z niedoczynnością tarczycy i chorobą Hashimoto.

80% selenu znajduje się w tarczycy więc przy małej objętości gruczołu, warto co jakiś czas oznaczać poziom selenu i ewentualnie włączyć suplementację.

Czy orzechy brazylijskie są dobrym źródłem selenu?

Przyjęło się i zdarza się że pacjencji w gabinetach lekarskich celem uzupełnienia poziomu selenu otrzymują zalecenia spożywania dwóch orzechy brazylijskie dziennie.
Zdarza się że pacjenci z którymi pracuję, otrzymują od lekarza zalecenie włączenia doustnej suplementacji, natomiast na konsultacji proszą mnie aby zamiast tego włączyć do diety orzechy brazylijskie. Z tego względu, aby rozwiać wszelkie wątpliwości postanowiłam napisać ten wpis.
Rzeczywiście przeprowadzone w Nowej Zelandii badania wykazały, że spożycie 2 orzechów brazylijskich dziennie jest tak samo skuteczne w podnoszeniu statusu selenu i zwiększaniu aktywności peroksydazy glutationowej jak 100 mcg selenu w postaci selenometioniny.
Warto jednak podkreślić, że użyte w badaniu orzechy zawierały 290 mcg selenu w sztuce.

Czy dostępne w Polsce orzechy zawierają taką właśnie ilość?

Ilość selenu w produktach spożywczych, uzależniona jest od zawartości tego pierwiastka w glebie na której dana roślina rośnie! To rośliny pobierając z gleby nieorganiczne związki selenu przekształcają je w lepiej przyswajalne przez nasz organizm związki organiczne.
Orzechy brazylijskie które możemy kupić w Polsce pochodzą najczęściej z Boliwii. W mniejszym stopniu z Peru i Brazylii. Gleby w tych krajach są niestety ubogie w selen.
Wykonane analizy pokazały, że zawartość selenu w zależności od miejsca pochodzenia orzechów waha się od 0,2 do 253 mcg.

Jeśli chodzi o nasz kraj, Pani mgr Klara Głaz w przeprowadzonej przez siebie analizie wykazała, że średnie stężenie selenu w orzechach brazylijskich dostępnych w polskich sklepach wynosiło 8,83 mcg w sztuce!
Najniższą wartością było stężenie 5,67 mcg a najwyższe 11,55 mcg w sztuce czyli ponad dziesięciokrotnie niższa niż w badaniu nowozelandzkim.
Osoby z niedoborem selenu, które zamiast suplementacji wybrały uzupełnienie tego pierwiastka w sposób naturalny, włączając do codziennej diety dwa orzechy brazylijskie dziennie dostarczą najwyżej 23,1 ,mcg selenu zamiast spodziewanych 200 mcg.
Można więc śmiało powiedzieć, że dostępne w Polsce orzechy brazylijskie nie są dobrym źródłem selenu i nie powinny być rekomendowane jako substytut suplementacji.

Źródła:

• Wu Q., Rayman M.P.,Lv H. i WSP. Low population elenium status is associated with Insreased prevalence of Thyroid dosease. 2015.
• Agostoni C., Canani R.B., Fairweather-Tait S. Dietary Reference Values for selenium. 2014.  
• Bresson J.L.,Flynn A.,Heinonen M. I wsp. Selenium related health claims. European Food Safety Authority Journal. 2009.
• Drutel A., Archambeaud F., Caron P. Selenium and the thyroid gland: more good news for clinicians. 2013.
• Pekar J., Skolarczyk J., Małecka-Massalska T. Effect of Elenium Supplementation In Thyroid Gland Diseases. 2017.
• Secor C.L., Lisk D.J. Variation in the selenium content of individual Brazil nuts. Journal of Food Safety. 1989
• Głaz K., Orzechy brazylijskie jako źródło selenu w diecie. Materiały zaprezentowane podczas Wiosennej Szkoły Tyreologii w Międzyzdrojach. 20017.
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18258628
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22749175
• https://honey-guide.com/2012/11/19/brazil-nuts-and-selenium/

Artykuły, które mogą Cię zainteresować:

Jaka jest różnica między niedoczynnością tarczycy a chorobą Hashimoto?

Po publikacji poniedziałkowego posta na temat pierwszej wizyty u endokrynologa otrzymałam bardzo dużo pytań o różnicę między niedoczynnością tarczycy a Czytaj dalej

Nasiona słonecznika w dietoterapii chorób tarczycy, zaburzeń glikemii oraz problemów z cerą i włosami

Słonecznik pospolity (Helianthus annuus L.) uprawiany jest na całym świecie, głównie do produkcji oleju (4 miejsce na świecie) choć także Czytaj dalej

Niedoczynność tarczycy. Dlaczego mimo wysokiej dawki leków wciąż tyjesz, TSH nie spada, a fizyczne objawy niedoczynności nie ustępują? Sprawdź czy nie masz zaburzeń konwersji!

Jak wiecie, dietoterapia niedoczynności tarczycy to moja specjalność, głównie dlatego, że sama na nią choruję, ale i dlatego, że 60% Czytaj dalej

Dietoterapia insulinooporności część 1. Podejście logiczne i holistyczne.

Absolutną podstawą leczenia insulinooporności jest dieta rozumiana jako sposób odżywiania na całe życie, nie na chwilę. Bzdury opowiada ten, kto Czytaj dalej